Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem Tazminatı: Bir iş yerinde çalışan işçiye, iş veren tarafından belirli şartların sağlanması koşulu ile verilen tazminat ücreti tutarına kıdem tazminatı denir.
Kişiler çalıştıkları sürede, çalıştıkları işyerinden emekleri karşılığı ücret ve ek ödemeler alırlar. İşten çıktıklarında ise yeni bir iş bulana kadar bu ödemelerden uzak kalacakları ve dolayısıyla mağdur olabilecekleri açıktır. Kanun koyucu da bu mağduriyetlerin önüne geçmek ve kişilerin mutlu olmadıkları yerde çalışmaya mecbur bırakmamak adına bazı düzenlemeler getirmiştir. Kıdem tazminatı da bunlardan biridir.
Ancak her durumda işçinin korunmasının da işveren tarafından bir eşitsizlik yaratacağı ortadadır. Bu sebeple işçinin borcuna aykırılık halleri gibi bazı durumlarda kıdem tazminatı ödenmez. Kıdem Tazminatı ödenmeyen durumları şu şekilde saymak mümkündür:
Kıdem Tazminatı Ödenmeyen Durumlar
- İşçinin sadakat ve rekabet yasağı ihlalleri
- İşe giriş esnasında yalan bilgiler vermek
- İşveren ve ailesi için şeref ve onur kırıcı sözler sarf etmek ya da ithamlarda bulunmak
- Çalışma arkadaşlarına cinsel tacizde bulunmak
- İşyerine alkollü ya da uyuşturucu kullanmış olarak gelmek veya bunları işi esnasında kullanmak
- Güveni kötüye kullanmak
- Hırsızlık
- İşyerinde hapis cezası gerektiren bir suç işlemek
- Haklı sebebi olmaksızın veya işverenden izinsiz devamsızlık halleri
- İşyerindeki makineleri ağır hasara uğratmak
- İş güvenliğini kendi kusuruyla tehlikeye atmak
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Yukarıda sayılan yasak haller dışında da işçinin kıdem tazminatına hak kazanması için kanunda bazı ek şartlar öngörülmüştür. Bunlar çalışma süresi ve fesih halleri olarak ikiye ayrılır. Süre işçinin en az 1 yıl kıdem sahibi olması gerektiğini ifade eder. Fesih hallerinde ise işçi veya işverenin haklı ve haksız fesih hallerine ilişkin bir ayrıma gidilmiştir. Buna göre tazminata hak kazandıracak fesih türleri şu şekildedir:
- İşverenin sözleşmeyi sağlık nedenleri, zorlayıcı nedenlerle, tutuklanma veya gözaltına alınma sebebiyle feshi durumları
- İşçinin sözleşmeyi haklı nedenle feshi
- Vazife askerliği nedeniyle fesih
- Yaşlılık veya emeklilik hali
- Malullük hali
- Toptan ödeme almak amacıyla fesih hali
- Sigorta süresi ve primlerin dolmasına rağmen zorunlu yaşa ulaşılamaması hali
- Kadın işçinin evlenmesi
- Sendika yöneticisi olma sebebiyle işçinin feshi
- İşçinin ölümü
- Memur statüsüne geçme
Askerlik sebebiyle sözleşmenin feshi durumunda askerliğin uzun dönem, kısa dönem yahut bedelli askerlik olması tazminat anlamında bir farklılık yaratmaz. Her üç halde de işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
Sigorta süresi ve primlerin dolmasına rağmen zorunlu yaşa ulaşılamaması hali ise kanunumuza yeni yaş düzenlemesi ile eklenmiş bir düzenlemedir. Kanun koyucu bu durumda emekliliğe kazanılamasa da tazminata hak kazanılacağını ifade eder.
Evlilik halinde ise kadın işçinin nikah üzerinden 1 yıl geçmeden fesih bildiriminde bulunması gerekir. Zira bu süre aşılırsa işçi, artık evliliği sebep göstererek fesih gerçekleştirme hakkını kaybetmiş olur.
Bilirkişi Kıdem Tazminatı Hesaplamasını Nasıl Yapar?
Kıdem tazminatının son günü sözleşme fesihle bittiyse bildirimin süresinin bittiği gün, ölümle sona ermişse de işçinin ölüm günü dikkate alınarak hesaplanır. Başlangıç tarihi ise işçinin işe fiili olarak başladığı tarihtir. Bu tarihler arasında geçen tam yılların otuz günlük brüt ücretle çarpılması sonucu kıdem tazminat miktarı hesaplanır. Tam yılı doldurmayan süreler de kesirli şekilde bu miktara eklenir.
Aynı işverene ait farklı veya aynı işyerinde aralıklı çalışma hallerinde ise diğer şartlar sağlanmışsa yine tazminata hak kazanılır. Ancak iki çalışma arasında 10 yıllık bir süre varsa ilk çalışmadan doğan tazminat hakkı zamanaşımına uğrar, miktara eklenmez.
Bir başka düzenleme de işverenin değişmesi veya işyeri devri durumları için yapılmıştır. Devir esnasında işçiye kıdem tazminatı ödenmemişse, işverenin ödeme hakkı saklıdır, işçinin işe giriş tarihi üzerinden hesaplama yapılır. Ancak işçi devir esnasında işinde yaşayacağı köklü değişiklikleri haklı fesih nedeni yapabilir. Bu durumda da tazminata hak kazanacağı açıktır.
Son olarak işçinin kıdem tazminatı alacağı işten çıktığı tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.
